Η κοινωνική και ερωτική ζωή του λαγού

Λίγο μετά το τέλος της φετινής κυνηγετικής περιόδου του λαγού, εξερευνούμε, με τη βοήθεια της ΚΟΜΑΘ, την κοινωνική και ερωτική ζωή ενός από τα πιο πολυπόθητα θηράματα στην Ελλάδα.

Είναι γνωστή η προτίμηση των λαγών να τρέφονται κατά ομάδες, αλλά δεν έχει αποσαφηνιστεί η κοινωνικότητά τους. Δεν δημιουργούν επικράτειες, δεν χρησιμοποιούν εντυπωσιακές τελετές για να προσελκύσουν τα θηλυκά, δεν διαθέτουν χαρέμια με θηλυκά και δεν έχουν ένα συγκεκριμένο τρόπο ζευγαρώματος, όπως άλλα ζώα. Οι έρευνες δείχνουν ότι υπάρχει κάτι παραπάνω από ένα πρότυπο στην κοινωνική τους οργάνωση. Για παράδειγμα, κατά την επιλογή των θέσεων τροφοληψίας τα κυρίαρχα άτομα διώχνουν τα νεότερα και τα αδύναμα κι έτσι αναπτύσσεται μια ιεραρχία που είναι δύσκολο να προσδιοριστεί.

Ο ανταγωνισμός για τροφή ατονεί από τη στιγμή που υπάρχουν προσιτές καλλιέργειες. Όταν μιά καλλιέργεια εξασφαλίζει τροφή, αυτή είναι αρκετή για όλους τους λαγούς της περιοχής. Έχει λοιπόν ιδιαίτερη σημασία να σπείρουμε ένα μικρό κομμάτι έκτασης μισού στρέμματος που θα μας κοστίσει 70 ευρώ, παρά να απελευθερώσουμε 20 λαγούς που κοστίζουν περίπου 3000 ευρώ. Κι αυτό γιατί αν εξασφαλίσουμε τροφή και φύλαξη (προστασία) σε 2 – 3 θηλυκά που θα γεννήσουν, στο τέλος της σεζόν θα ζήσουν 10 – 20 μικρά. Το αποτέλεσμα αυτό είναι κατά πολύ προτιμότερο από την απελευθέρωση 20 λαγών εκτροφείου, οι οποίοι θα αντιμετωπίσουν μεγάλα προβλήματα προσαρμογής και το πιθανότερο είναι ότι δεν θα κατορθώσουν να επιβιώσουν για μακρύ χρονικό διάστημα.

Ζευγάρωμα

Επειδή συνήθως τα θηλυκά που είναι διαθέσιμα για αναπαραγωγή είναι λίγα σε σχέση με τα ενήλικα αρσενικά, ο ανταγωνισμός για ζευγάρωμα είναι έντονος. Τα αρσενικά μπορούν να ζευγαρώσουν με πολλά θηλυκά. Όταν αρχίζει η αναπαραγωγική περίοδος, συνήθως στα τέλη Ιανουαρίου ή αρχές Φεβρουαρίου, τα αρσενικά δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στα θηλυκά. Την εποχή αυτή είναι συχνό φαινόμενο οι λαγοί να ακολουθούν ο ένας τον άλλο. Ένα αρσενικό μένει κοντά στο θηλυκό και κυνηγάει οποιοδήποτε άλλο αρσενικό βρεθεί στην περιοχή. Αν μάλιστα φτάσει κοντά του το δαγκώνει και πολλές φορές αρχίζει σφοδρή μάχη μέχρι κάποιο από τα δύο να τραπεί σε φυγή.

Όταν το θηλυκό φτάσει σε οίστρο γίνεται δέκτης μεγάλης προσοχής από το αρσενικό το οποίο το ακολουθεί παντού και μυρίζει διαρκώς το έδαφος πίσω του. Αν το θηλυκό ενοχληθεί πολύ, γυρίζει πίσω εκνευρισμένο και αφού σηκωθεί στα πίσω πόδια χτυπά το αρσενικό με τα μπροστινά του πόδια και δίνει την εντύπωση πυγμάχου που χτυπά με τα χέρια του. Παλαιότερα επικρατούσε η άποψη ότι αυτή η συμπεριφορά, που εκδηλωνόταν κυρίως την άνοιξη, σήμαινε ότι δύο αρσενικά πάλευαν για την διατήρηση της επικράτειάς τους. Η υπόθεση αυτή σήμερα έχει καταρριφθεί μιας και ο λαγός όπως είπαμε δεν εκδηλώνει χωροκράτεια. Πολλές φορές ένας νεαρός υποψήφιος «γαμπρός» προσεγγίζει κάποιο θηλυκό και μένει μαζί του «προστατεύοντάς» το μέχρι την εποχή του οίστρου τότε κάποιο κυρίαρχο αρσενικό θα τον κυνηγήσει μακριά και θα ζευγαρώσει με το θηλυκό. Έτσι παρατηρείται το φαινόμενο πολλοί αρσενικοί λαγοί να βρίσκονται κοντά σ’ ένα θηλυκό.

Αν και φαίνεται ότι υπάρχει μιά χαλαρή ιεραρχία μεταξύ των αρσενικών δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να οδηγεί στο συμπέρασμα ότι τηρούν χωροκράτειες και μάχονται για διαθέσιμο χώρο, όπως τα περισσότερα ζώα. Το βαρύτερο και πιο μεγαλόσωμο θηλυκό αρχικά απωθεί τον υποψήφιο επιβήτορα. Στο τέλος, βέβαια, υποκύπτει, επιτρέποντας το ζευγάρωμα το οποίο γίνεται πολύ γρήγορα και ολοκληρώνεται συνήθως με ένα σάλτο απομάκρυνσης του αρσενικού. Το ζευγάρωμα δεν περιορίζεται μόνο τον Μάρτιο αλλά συνεχίζεται καθ’ όλη την αναπαραγωγική περίοδο που διαρκεί μέχρι το Σεπτέμβριο. Όμως η ερωτική συμπεριφορά του λαγού είναι εμφανής κυρίως στην αρχή της άνοιξης όταν τα περισσότερα θηλυκά ωριμάζουν, ενώ παράλληλα τα δημητριακά είναι ακόμα κοντά κι έτσι οι δραστηριότητες των ζώων γίνονται αντιληπτές.

Από τη στιγμή που το αρσενικό ζευγαρώσει με το θηλυκό αρχίζει αμέσως να αναζητά νέο ταίρι. Ο ανταγωνισμός για τα θηλυκά είναι έντονος και ένα κυρίαρχο αρσενικό μπορεί να ζευγαρώσει με τα περισσότερα θηλυκά της περιοχής. Το θηλυκό γεννάει σε ανοιχτούς χώρους και αρχικά τα μικρά του μένουν κρυμμένα στην βλάστηση όλα μαζί. Αργότερα για να μειωθεί ο κίνδυνος από τους άρπαγες, τα σκορπίζει σε διάφορα σημεία. Τα λαγουδάκια γεννιούνται με πλήρες τρίχωμα και ανοιχτά μάτια, χρειάζονται δε ελάχιστη φροντίδα από τη μητέρα τους. Έτσι το θηλυκό διαθέτει όσο το δυνατό λιγότερη ώρα στις επισκέψεις του στα μικρά, ώστε να ελαχιστοποιείται η πιθανότητα να γίνουν αντιληπτά από τους άρπαγες. Κι αν ακόμα η παρουσία κάποιου νεαρού γίνει αντιληπτή, η απώλεια θα περιοριστεί σ’ αυτό μόνο. Είναι χαρακτηριστικό το φαινόμενο της επιλογής μιας ασφαλούς από άρπαγες θέσης, στην οποία το θηλυκό, μπορεί να γεννήσει περισσότερο από μιά φορές.

Στη Δανία ερευνητές υπολόγισαν ότι η πραγματική «παραγωγή» ενός θηλυκού, αφού αφαιρέσουμε τις απώλειες, κυμαίνεται από 4 – 6 μικρά το χρόνο ενώ ο αριθμός των γεννών ανέρχεται από 2 – 5 το χρόνο. Υπό κανονικές συνθήκες η γέννηση των πρώτων μικρών φαίνεται να γίνεται αρχές Μαρτίου, η δεύτερη γέννα έρχεται περίπου οκτώ εβδομάδες αργότερα, η τρίτη εννέα έως δέκα εβδομάδες μετά τη δεύτερη, η δε τέταρτη γέννα απέχει περίπου οκτώ εβδομάδες από την τρίτη. Τα παραπάνω έχουν επιβεβαιωθεί και από έρευνες που πραγματοποιήθηκαν στη Δανία στη Γερμανία και την Πολωνία. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η παραγωγικότητα των λαγών αυξάνεται όταν οι συνθήκες ευνοούν την ανάπτυξη της βλάστησης την άνοιξη και το καλοκαίρι καθώς και όταν το φθινόπωρο δεν έχουμε πολλές βροχές.

Ο θηλασμός των μικρών περιορίζεται σε 5 – 10 λεπτά, κάθε 24 ώρες, και συνήθως γίνεται μια ώρα μετά τη δύση του ήλιου. Αυτή την ώρα η μητέρα επιστρέφει στο μέρος που γέννησε τα μικρά κι αυτά συγκεντρώνονται από τα σημεία που βρίσκονται και θηλάζουν όλα μαζί. Πολλές φορές η ώρα του θηλασμού ποικίλει όταν πρόκειται για περιοχές που δέχονται ενόχληση από εξωτερικούς παράγοντες. Τα λαγουδάκια φαίνεται να καθοδηγούνται την ώρα του θηλασμού από το ένστικτό τους το οποίο τα κάνει να ακολουθούν το ένα το άλλο. Η μητέρα δε φαίνεται να ανησυχεί ιδιαίτερα για το ποιά λαγουδάκια θηλάζει. Όταν τυχαίνει δύο «γέννες» να βρίσκονται στην ίδια περιοχή, δεν είναι ασυνήθιστο τα μικρά να αναμιχθούν ώστε, κατά τη διάρκεια του θηλασμού, μιά θηλυκιά να φιλοξενεί και τα μικρά της «γειτόνισσας».