Ηλιάνθος…ένα φυτό μπαλαντέρ!

Ο Ηλίανθος (Helianthus) περιλαμβάνει 65 ως 100 περίπου είδη, πολυετή ή ετήσια ποώδη, που είναι ιθαγενή της αμερικανικής ηπείρου. Η καλλιέργεια του ήταν γνωστή ήδη από το 3000 π.Χ. Σημαντικότερο καλλιεργήσιμο είδος είναι ο Ηλίανθος ο ετήσιος (H. annuus), που ονομάζεται κοινώς Ήλιος. Το φυτό έχει ψηλό στέλεχος με ύψος που κυμαίνεται από 1 έως 5 μέτρα, φύλλα μεγάλα, ωοειδή, οδοντωτά στην περιφέρεια και τριχωτά, καθώς και χαρακτηριστική ταξιανθία (κεφαλή), που υπόκειται στο φαινόμενο του ηλιοτροπισμού. Η καλλιέργεια του σε παγκόσμια κλίμακα ανέρχεται στα 220 εκατ. στρέμματα, με πρώτη παραγωγό χώρα τη Ρωσία. Ο ηλίανθος είναι ετήσιο, ανοιξιάτικο φυτό με σύντομο βιολογικό κύκλο. Αρέσκεται σε δροσερά κλίματα, γι’ αυτό και ευδοκιμεί στη Βόρεια Ελλάδα και κυρίως στην Ανατολική Μακεδονία και στη Θράκη, σε έκταση 40 έως 50 χιλιάδων στρεμμάτων, σύμφωνα με στοιχεία του 2002. Οι υψηλές απαιτήσεις του φυτού σε νερό καλύπτονται από το πλούσιο, βαθύ και εύρωστο ριζικό του σύστημα. Εξίσου σημαντικό ρόλο στην επάρκεια υγρασίας παίζουν και οι άφθονες χειμερινές βροχοπτώσεις στη Β. Ελλάδα. Το ιδανικό έδαφος για την υγιή ανάπτυξη του ηλίανθου είναι αργιλοαμμώδες, με καλή αποστράγγιση και απουσία αλάτων καθώς και ελαφρώς αλκαλικό με Ph 6 έως 7. Η αύξηση της απόδοσης στη χώρα μας συνδέεται άμεσα με τη παρατεταμένη ηλιοφάνεια.

Ο ηλίανθος αποτελεί το δεύτερο πιο σημαντικό ελαιοδοτικό φυτό. Οι χρήσεις του ποικίλουν, με πρώτη όμως αναμφισβήτητα την παραγωγή ηλιελαίου. Το ηλιέλαιο εμπεριέχεται στους ελαιούχους σπόρους (τους γνωστούς μας ηλιόσπορους), σε ποσοστά της τάξης του 25%-32%. Μια ομάδα βελτιωμένων ποικιλιών ηλίανθου με υψηλή περιεκτικότητα σε ελαϊκό οξύ κάνουν το ηλιέλαιο, όχι μόνο ισάξιο, αλλά και καλύτερο σε θρεπτικά συστατικά από το γνωστό σε όλους μας και αγαπημένο ελαιόλαδο! Σύμφωνα με έρευνες, οι βελτιωμένες ποικιλίες ηλίανθου High Oleic έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε ελαϊκό οξύ, της τάξης του 82% με τα κορεσμένα λίπη να ανέρχονται μόλις στο 9%, σε αντίθεση με το ελαιόλαδο που έχει 72% περιεκτικότητα σε ελαϊκό οξύ και 17% περιεκτικότητα σε κορεσμένα λίπη. Ο ηλίανθος χρησιμοποιείται ευρέως ως μελισσοτροφικό φυτό. Έχει εφαρμογές στην αρτοποιία και τη ζαχαροπλαστική, αλλά καταναλώνεται και ως καρπός (ηλιόσπορος), ενώ η ελαιόπιτα, που επίσης παράγεται από τα φυτικά υπολείμματα του ηλιάνθου, αποτελεί ζωοτροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη (35%). Ο ηλίανθος αξιοποιείται σε μια ευρεία γκάμα εφαρμογών: το εξαγόμενο αιθέριο έλαιο από τη κεφαλή του στελέχους χρησιμοποιείται στη κοσμετολογία, ενώ το ηλιέλαιο χρησιμοποιείται στη σαπωνοποιία και στη βιομηχανία ελαιοχρωμάτων. Η απουσία λινολεϊκού οξέος το καθιστά ιδανικό, γιατί εμποδίζει το ανεπιθύμητο κιτρίνισμα στους φρεσκοβαμμένους μας τοίχους! Το στέλεχος του ηλίανθου είναι πλούσιο σε κυτταρίνη και χρησιμοποιείται ως καύσιμη ύλη είτε ως βιοκαύσιμο 2ης γενιάς, μέσω της πυρόλυσης. Τέλος, από τα συμπιεσμένα περικάρπια παράγεται καύσιμη ύλη με την μορφή βιομάζας ή συσσωματωμάτων βιομάζας (pellets), ενώ από τους σπόρους παράγεται βιοντίζελ.